W związku z prowadzonymi pracami rozbiórkowymi przy wiadukcie kolejowym W8 w zakresie torów 1 i 3 nad ul. Grzegórzecką w Krakowie w km. 0.779 linii kolejowej nr 91 Kraków Główny Osobowy – Medyka, Zasępca Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków informuje, iż w dniu 10.01.2022 roku przeprowadził kontrole prac wykonywanych na obiekcie. W kontroli uczestniczyli: przedstawiciele tut. Urzędu, wykonawca robót budowlanych, konserwator dzieł sztuki sprawujący nadzór, oraz przedstawicie Inwestora tj., PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Podczas kontroli stwierdzono: bezpośrednio na placu budowy zostały złożone oryginale „tonda”, wcześniej zdemontowane w całości z elewacji zachodniej wiaduktu. Są one zabezpieczone i złożone na paletach. Zgodnie z zapisami pozwolenia MWKZ z dnia 11 października 2021 roku, tonda po przeprowadzonej pełnej konserwacji technicznej i estetycznej, mają zostać ponownie zamontowane na obiekcie tj. na wschodniej elewacji, która będzie podlegała rekonstrukcji. W tym miejscu Urząd pragnie zaznaczyć, iż ta technologia została już z powodzeniem zastosowana przy wcześniejszych pracach na ścianie wschodniej wiaduktu. Kontrola wykazała, że zdemontowano w całości oraz ponumerowano kamienne nakrywy z podpór wraz z gzymsami kamiennymi, które to elementy po odczyszczeniu i naprawie mają w całości powrócić na swoje pierwotne miejsce. Zostały zdemontowane i zabezpieczone kamienne gzymsy wieńczące i złożone pod nowa estakadą. Na placu budowy, przedstawiciele Urzędu, odnotowali składowane bloki kamienne (piaskowiec) odzyskane podczas prowadzonych prac rozbiórkowych tj. elementy, które stanowiły główną konstrukcję wiaduktu, a których lica widoczne były jako wykończenie elewacji. Bloki kamienne, zgodnie z oświadczeniem kierownika robót, były odzyskiwane na zasadzie odspajania ich od siebie nawzajem, wyjmowane łyżką od koparki i składowane na placu budowy. Materiał ten, zgodnie z oświadczeniami przedstawicieli wykonawcy, zostanie przewieziony do zakładu kamieniarskiego w celu jego obróbki i przygotowania do ponownego montażu. Ponadto stwierdzono również, iż na placu budowy zostały złożone całe bloki ceglane, zespojone zaprawą tj. materiał ceglany zarówno z podłuczy, jak również ze sklepień wiaduktu. Jak wykazano w czasie kontroli część przedmiotowej cegły, w tym tzw. oblicowanie sklepień (element widoczny od strony zewnętrznej) jest w dużej mierze zniszczony i w bardzo złej kondycji technicznej. Ponadto materiał ten, nie posiadał wiązania z pozostałą resztą cegieł, co może świadczyć, iż pochodzi prawdopodobnie z uzupełnień i kolejnych remontów obiektu w przeszłości i nie jest w pełni oryginalnym elementem. Natomiast stwierdzono, że w warstwie głębszej podłuczy zachowała się oryginalna cegła, niektóra nawet z sygnaturami zakładu, w którym została wyprodukowana. Zgodnie z oświadczeniem uczestników kontroli materiał ten, będzie ręcznie segregowany na miejscu, a następnie zostanie poddany zabiegom konserwatorskim i ponownie wykorzystany. Odnośnie informacji dotyczącej materiału wywożonego z placu budowy stwierdzono, iż dotyczy to przede wszystkim materiału pozyskanego z zasypu, złożonego w dużej mierze w kruszywa i luźnych kamieni. W czasie kontroli odnotowano również, iż pod wiaduktem została wysypana warstwa piasku, która stanowi rodzaj amortyzacji dla obluzowanego materiału, głównie cegieł, które to są odzyskiwane w trakcie prowadzenia robót, selekcjonowane i odkładane. Wykonawca przekazał informację, iż tempo prowadzonych robót wynika z ustalonego harmonogramu prac, jaki wskazała Gmina Kraków i jej służby administracyjne z uwagi na, jak podano: „zapewnienie bezpieczeństwa prowadzonych robót rozbiórkowych”.
Reasumując kontrola wykazała, że na placu budowy znajduje się odzyskany oryginalny materiał kamienny oraz ceglany wraz oryginalnymi elementami detalu architektonicznego, potrzebny do wykonywania przewidzianej rekonstrukcji i zgodnie z oświadczeniem wykonawcy zostanie należycie zabezpieczony.
Niezależenie od tego tut. Urząd pragnie wskazać, iż dnia 1 września 2021 roku Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu wydał decyzję l.dz. DOZ-OAiK.650.917.2021.BP uchylającą decyzję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie z dnia 5 września 1989 r., znak; OZ IV/58/89, wpisującą do rejestru zabytków wiadukt kolejowy nad ul. Grzegórzecką w Krakowie oraz zważył co następuje: […] zgodnie z art. 161 § 4 Kpa Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub ważnych interesów Państwa. Spełnienie przesłanki, związanej z koniecznością zapobiegnięcia poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa polega na tym, ż zagrożenie tych dóbr powinno być realne, obiektywnie wskazane i powinno przede wszystkim wynikać z treści samej decyzji ostatecznej lub całokształtu okoliczności jej wydania, a tylko wyjątkowo z jej wykonania (wyrok Naczelnego Sądu administracyjnego z 26 marca 1987 r., sygn.. akt II SA 1553/86). Natomiast przez pojęcie poważnych szkód należy rozumieć straty materialne, których nie należy lekceważyć (Wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 sierpnia 2004r., sygn.. akt I SA 3206/02). Ponadto w decyzji Ministra Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu stwierdzono, iż: (…) Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowa inwestycja ma niezwykle istotne znaczenie dla ważnych interesów państwa co w sposób wyczerpujący wykazano we wniosku o uchylenie decyzji o wpisie do rejestru zabytków. Wiadukt nad ulicą Grzegórzecką stanowi integralny element modernizowanej linii kolejowej a jego włączenie do robót budowlanych zostało przesądzone już w 2015 roku na podstawie decyzji Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 21 maja 2015 r., nr 428/15 znak: OZKr.5142.357.2015. AM.JJ. Nie ulega tajże wątpliwości, że wiadukt musi spełniać określone wymogi techniczne, ze względu na konieczność zabezpieczenia życia i zdrowia ludzkiego a także mienia (…).
Mając na względzie powyższe i biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie organu II instancji, WUOZ w Krakowie pragnie zaznaczyć, iż na bieżąco monitoruje działania prowadzone przy wiadukcie, tak jak to robił do tej pory, czego efektem jest chociażby zachowanie estetyki i wyglądu elewacji wschodniej wiaduktu. Prace są również nadzorowane przez konserwatorów dzieł sztuki, których zaangażowanie w pracę jest widoczne chociażby po wykonanych już pracach przy elewacji wschodniej wiaduktu: na okładziny kamienne zostało użyte przeszło 90% oryginalnego materiału, jest odtwarzana balustrada kamienna, czy opracowywane lico kamienia. Mając świadomość jak skomplikowany jest proces inwestycyjny, niewątpliwie bezprecedensowy oraz znając wrażliwość mieszkańców Krakowa, w odniesieniu do tematyki ochrony zabytków, tut. Urząd dokonuje wszelkich starań, aby zapisy zawarte w pozwoleniu Nr OZKK.5142.2.2021 z dnia 11 października 2021 roku zostały dopełnione, a forma i ostateczny wygląd wiaduktu spełniał wszystkie wymogi konserwatorskie.
Z-ca Małopolskiego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
dr inż. arch. Dominika Długosz
